O dilema do tren: por que está mal visto matar a unha persoa aínda que salves a cinco

Un tranvía sen control avanza cara a un grupo de cinco persoas. Ti atópasche nunha ponte elevada sobre as vías, xunto a un señor de grandes dimensións. Se lle empuxas, caerá no camiño da máquina e morrerá, pero salvará a vida dos cinco. As respostas habituais mostran que a moralidade humana non se rexe polas matemáticas. Só o 30% dos participantes apoia o sacrificio do home da ponte a pesar de que supoñería salvar cinco vidas.

O traballo científico suxire que a nosa moralidade evolucionou para favorecer a cooperación e parece que nese camiño víronse favorecidos mecanismos que nos fan preferir decisións intuitivas que non sempre son as que ofrecen mellores resultados obxectivos.

No estudo da moralidade, a quen favorece que as decisións boas son aquelas que logran o maior beneficio para o maior número de xente cualifícaselles como consecuencialistas. Aqueles que se centran en dereitos e en deberes, que pensan que determinadas decisións, como tirar a un home desde unha ponte, nunca son boas aínda que busquen un ben maior son chamados deontologistas. O feito de que a maior parte das persoas adoitan preferir este segundo enfoque indica que esas normas morais foron favorecidas pola selección natural.

Un dos motivos para explicar que o enfoque deontolóxico sexa o preferido é que aqueles que declaran, por exemplo, que roubar sempre está mal independentemente das consecuencias, son máis fiables que aqueles que pensan que, nalgunhas circunstancias, roubar é aceptable. Varios estudos mostraron que as persoas con este punto de vista son máis fiables á hora de cooperar con eles e iso convertería ao enfoque deontolóxico nun bo indicador para buscar socios.

Outra razón é que os xuízos deontolóxicos adoitan asociarse a emocións como a empatía, que contan cunha boa imaxe social. Os consecuencialistas, con todo, necesitan suprimir este tipo de respostas emocionais para que non contaminen o seu cálculo de riscos e beneficios.

Que un xuízo moral demostre empatía é máis importante que as súas consecuencias

Por último, observouse unha asociación entre o enfoque deontolóxico e unha menor tendencia a facer dano aos demais ou ter trazos de personalidade antisociais. Algúns estudos como os realizados por Guy Kahane, da Universidade de Oxford (Reino Unido), observaron que as persoas que apoian o sacrificio dunha persoa para salvar a moitas adoitan ter menos inconvenientes para facer dano a outras persoas na súa vida diaria aínda que non conduzan a un ben común maior.

A semana pasada, un grupo de investigadores das Universidades de Oxford (Reino Unido) e Cornell (EE. UU.) trataron de explicar a orixe da preferencia humana polas intuicións deontolóxicas. Os seus resultados, publicados na revista Journal of Experimental Psychology, indican que todo ten que ver coa popularidade de quen expresa estas preferencias. Se a maior parte da xente considera mellores socios ás persoas que basean os seus xuízos en absolutos morais, o mero feito de dicir que se pensa así sería beneficioso. Desta maneira, co paso do tempo, isto facilita a difusión deste tipo de preferencia moral que está en todos nós. Tal e como explican os investigadores, a todos dar calafríos se pensásemos nun amigo realizando unha análise de custos e beneficioso para decidir se debemos ser sacrificados polo ben común.


Para poñer a proba esta idea, empregaron varios dilemas morais como o exposto ao principio deste artigo. Despois, preguntaron a máis de 2.400 participantes a quen consideraban máis digno de confianza e descubriron que quen tomaba as súas decisións de acordo con absolutos morais, evitando matar a unha persoa para salvar a varias, eran os preferidos. Cando se lles pediu que elixisen a unha persoa para deixarlles unha cantidade de diñeiro tamén escolleron a quen mostraba un criterio moral tallante e fixérono con máis confianza en que llo devolverían.

Recalcando a importancia da imaxe que teñen determinados sentimentos na sociedade, os autores do estudo viron que a forma en que se tomaba a decisión tamén era importante. Alguén que optara por sacrificar a unha persoa para salvar cinco, pero afirmaba que a decisión fora difícil, recibía máis confianza que os que tomaron a mesma decisión sen tantos quebradizos de cabeza.

Nesta mesma liña, os autores comentan que quen decidiu non matar a alguén para resolver un dilema non sempre eran os preferidos como socios. A vontade das persoas que ían ser sacrificadas polo ben común tamén condicionaba o efecto sobre a imaxe de quen decidía que debían vivir ou morrer. Os participantes no estudo preferían a quen respectaba os desexos das vítimas, aínda que iso significase que deberían matalos. Unha vez máis, a empatía é o que dá boa imaxe aos deontologistas e non só que sigan de maneira inflexible unhas regras morais concretas.