Un buraco negro como 17.000 millóns de soles

Se un pensa nun buraco negro, con esa atracción gravitatoria que nin sequera deixa escapar a luz, é probable que se imaxine un gran oco escuro no universo rodeado por nada. Con todo, cando se observan de lonxe, o efecto é moi diferente. Os cuásares, os obxectos máis brillantes do universo, son precisamente buracos negros supermasivos que habitan o interior de grandes galaxias. O poder destes monstros gravitatorios atrae aos seus fauces sistemas solares completos, pero tamén acelera gran parte da materia que os rodea que sae disparada a velocidades próximas á da luz. Eses chorros de partículas, extremadamente luminosos, observáronse no universo primitivo, cando tiña uns poucos centos millóns de anos, e os astrónomos sospeitan que cumpriron un papel importante como motores de formación galáctica.

Galaxias como a Vía Láctea acollen nos seus interior buracos negros supermasivos que perderon xa o ímpeto destrutor e creador dunha etapa antiga na que se comportaban como un cuásar. Na procura de herdeiros tranquilizados daqueles leviatanes que poboaron o cosmos fai 13.000 millóns de anos, os investigadores atoparon exemplares cunha masa ata 10.000 millóns de veces a do Sol en agrupacións de galaxias como a Gran Muralla, que inclúe cúmulos como o de Coma ou o de Leo. Esta semana, un equipo internacional de científicos liderado por Jens Thomas, investigador do Instituto Max Planck para Física Extraterrestre en Garching (Alemaña), publica na revista Nature o estudo dun buraco negro con 17.000 millóns de veces a masa do Sol en NGC 1600, unha galaxia elíptica relativamente illada a 200 millóns de anos luz da Terra. Os astrónomos non esperaban atopar estes grandes buracos en lugares tan pouco concorridos e é posible que o achado indique que son máis frecuentes do que se cría.

As dimensións da influencia desta máquina cósmica son difíciles de imaxinar. Os científicos calcularon que o seu horizonte de sucesos, o punto ao redor do buraco negro a partir do que xa non é posible escapar, atópase a 335 veces a distancia da Terra ao Sol. Este tamaño, explican, converte ao buraco negro de NGC 1600 nun dos mellores candidatos para ser observados polo proxecto Event Horizon Telescope despois de Saxitario A, o buraco que ocupa o centro de nosa propia galaxia. Esta iniciativa, que se poñerá en marcha na próxima década, pretende combinar a capacidade de observación de radiotelescopios de todo o mundo para achegarse máis que nunca á rexión observable dos buracos negros.

Traballos como o que hoxe se publica en Nature buscan reconstruír a liñaxe dos superagujeros negros, os obxectos que iluminaron os cuásares cando o universo aínda estaba na súa infancia e agora dormen no centro das galaxias. Na historia da evolución deses obxectos atópase tamén a orixe da nosa.